اجرای سیستم ارت

به هر طریقی سیم های فاز و یا سیم نول به بدنه دستگاه اتصال یابد و مدار الکتریکی دچار نشتی جریان شود؛ نشتی توسط سیم ارت جریان به زمین منتقل شده و از برق گرفتگی و اتصالی دستگاه جلوگیری می کند.

ارت (earth) به معنای زمین است که در صنعت برق به آن سیستم اتصال زمین میگویند.

ارتینگ باعث می شود که هر جریانی که وارد این سیستم شد را به طور کامل به زمین منتقل کند. سیستم ارتینگ تشکیل شده است از چاه ارت و سیم متصل به چاه ارت .

هدف از این کار این است که اگر سیم فاز و نول به هر طریق ی به بدنه یا جای که بتواند برق رو از خودش عبور دهد این نو جریان از طریق سیستم ارت محافظت میشود و به زمین منتقل میشود .

زمانی که اتصال کامل بین سیم های فاز و سیم ارت فیوز صورت می گیرد جریان را قطع می کند و در هنگام اتصال کامل سیم نول به سیم ارت اگر مدار ارتینگ دارای فیوز محافظ جان(FI )باشد،این فیوز از ۳۰ میلی آمپر نشتی جریان به بالا را قطع می کند و منجر به قطع کامل جریان فاز و نول میشود.

سیستم ارتینگ امروزه همانند سیم برق فاز و نول کاربرد دارد و اهمیت ویژه ای دارد.

امروزه در مکان های که سیستم های گران قیمتی دارند مانند برج های تجاری ازمایشگاه ها برای محافظت و جلو گیری از خطر از سیستم ارتینک استفاده میکنند که از نظر علمی اگر ساعقه ای به وجود ایید چاه ارت مکان مناسبی برای خنثی کردن جریان ان است

اهداف کلی اجرای ارتینگ سیستم

  1. کارکرد صحیح تجهیزات حفاظتی
  2. مهار جریان های تولیدشده از القـائـات الکتـرو مغناطیسی و تخلیه الکتریسته ساکـن
  3. کاهش ولتاژ گـام و تماس در مواقع بروز اختلاف پتانسیل های خطرناک
  4. حفاظت جان انسان ها و کاربـرد مناسب سیستم های الکتریکی ، الکترونیکی و دیجیتالی

روشهای اجرای ارت (زمین حفاظتی)

بطور کلی جهت اجرای ارت و سیستم حفاظتی دو روش کلی وجود دارد

۱-زمین عمقی :

در این روش که از اسمش پیداس از چاه استفاده میکند

۲- زمین سطحی :

در این روش سیستم ارت در سطح زمین در عمق حدود ۸۰ سانتیمتر اجرا می گردد.

اجرای ارت به روش عمقی

۱-انتخاب محل چاه ارت:

چاه ارت را باید درمکان های  که پایین‌ترین سطح را داشته و احتمال دسترسی به رطوبت حتی‌الامکان در عمق کمتری وجود داشته باشد و یا در نقاطی که بیشتر در معرض رطوبت و آب قرار دارند

۲- عمق چاه:

با توجه به مقاومت زمین ، عمق چاه از حداقل ۴ متر تا ۸ متر و قطرآن حدودا ۸۰ سانتیمتر می تواند باشد. در زمین هایی که با توجه به نوع خاک دارای مقاومت مخصوص کمتری هستند مانند خاکهای کشاورزی و رسی عمق مورد نیاز برای حفاری کمتر بوده و در زمینهای شنی و سنگلاخی که دارای مقاومت مخصوص بالاتری هستند نیاز به حفر چاه با عمق بیشتر می باشد. برای اندازه گیری مقاومت مخصوص خاک از دستگاهایی خاصی استفاده میشود

محدوده مقاومت مخصوص چند نوع خاک در جدول زیر آمده است:

نوع خاک مقاومت مخصوص زمین ( اهم متر)

  • باغچه‌ای ۵ الی ۵۰
  • رسی ۸ الی ۵۰
  • مخلوط رسی ، ماسه‌ای و شنی ۲۵ الی ۴۰
  • شن و ماسه ۶۰ الی ۱۰۰
  • سنگلاخی و سنگی ۲۰۰ الی ۱۰۰۰۰

۳- اتصال سیم به صفحه مسی

اتصال سیم به صفحه مسی بسیار مهم می باشد و هرگز و در هیچ شرایطی نباید این اتصال تنها با استفاده از بست ، دوختن سیم به صفحه و یا … برقرار گردد.بلکه باید سیم به صفحه جوش داده شود و برای استحکام بیشتر با استفاده از ۲ عدد بست سیم به صفحه بسته شده و محکم گردد.برای جوش دادن قطعات مسی به یکدیگر از جوش نقره استفاده شود

۴- حفر چاه ارت

با توجه به شرایط جغرافیایی منطقه چاهی با عمق مناسب و در مکان مناسب (با توجه با راهنمای انتخاب محل چاه ارت ) حفر گردد. شیاری به عمق ۶۰سانتیمتر از چاه تا پای دکل برای مسیر سیم چاه ارت تا برقگیر روی دکل همچنین برای سیم ارت داخل ساختمان حفر نمائید. در صورتی که مسیر ۲ سیم مشترک باشد بهتر است مسیر دو سیم ایزوله گردند. همینطور مسیر سیمها باید کوتاهترین مسیر بوده و سیم میله برقگیر و ارت حتی الامکان مستقیم و بدون پیچ و خم باشد و نبایستی خمهای تند داشته باشد و در صورت نیاز به خم زدن سیم در طول بیش از ۵۰ سانتیمتر انجام گردد.

۵- پر نمودن چاه ارت

۱-۵-ابتدا حدود ۲۰ لیتر محلول آب و نمک رو کف چاه میریزیم بطوریکه تمام کف چاه را دربگیرد و ۲۴ ساعت باید بماند . ۲۴. ۲-۵- به ارتفاع ۲۰ سانتیمتر از ته چاه را با خاکی نرم پر مینمائیم. ۳-۵- به مقدار لازم (حدود ۴۵۰کیلو گرم معادل ۱۵ کیسه ۳۰ کیلو گرمی)بنتونیت را با ثو بصورت دوغاب در میاوریم و مخلوط حاصل را به ارتفاع ۲۰ سانتیمتر از کف چاه میریزیم هر چه مخلوط حاصل غلیظ تر باشد کیفیت کار بهتر خواهد بود.

۴-۵-صفحه مسی را به ۲ سیم مسی نمره ۵۰ جوش میدهیم این سیمها یکی به میله برقگیر روی دکل و دیگری به شینه داخل ساختمان خواهد رفت بنابراین طول سیم ها را متناسب با طول مسیر انتخاب می نمائیم. ۵-۵- صفحه مسی را بطور عمودی در مرکز چاه قرار می دهیم ۶- ۵-اطراف صفحه مسی را با دوغاب تهیه شده تا بالای صفحه پر می نمائیم.

۷-۵- لوله پلیکای سوراخ شده را بطور مورب در مرکز چاه و در بالای صفحه مسی قرار می دهیم و داخل لوله پلیکا را شن میریزیم تا ۵۰ سانتیمتر از انتهای لوله پر شود این لوله برای تامین رطوبت ته چاه می باشد و در فصول گرم سال تزریق آب از این لوله بیشتر انجام گردد. لازم بذکر است در مواردی که چاه ارت در باغچه حفر شده باشد و یا ته چاه به رطوبت رسیده باشد و یا کلا در جاهایی که رطوبت ته چاه از بالای چاه یا از پایین چاه تامین گردد نیازی به قراردادن لوله نمی باشد .

۸- ۵-بعد از قراردادن لوله پلیکا به ارتفاع ۲۰ سانتیمتر از بالای صفحه مسی را با دوغاب آماد شده پر مینمائیم. ۹-۵-الباقی چاه را هم تا ۱۰ سانتیمتر بر سر چاه مانده ، با خاک معمولی همراه با ماسه یا خاک سرند شده کشاورزی پر می نمائیم و ۱۰ سانتیمتر از چاه را برای نفوذ آب باران و آبهای سطحی به داخل چاه با شن و سنگریزه پر می نمائیم . روئ چاه مخصوصا در مواقعی که از لوله پولیکا استفاده نمی گردد نباید آسفالت شده و یا با سیمان پر گردد. ۱۰-۵-داخل شیار های حفاری شده را با خاک سرند شده کشاورزی یا خاک نرم معمولی و یا خاک معمولی مخلوط با بنتونیت پر نمائید.

اجرای ارت به روش سطحی

هفت روش برای اجرای زمین سطحی وجود دارد که عبارتند از :

  1. ROD
  2. RING
  3. پنجه ای (شعاعی)
  4. مختلط
  5. حلزونی
  6. الکتروشیمیایی
  7. شبکه ای

اجرای ارت به روش ROD کوبی

مصالح مورد نیاز مصالح مورد نیاز همانند روش عمقی می باشد با این تفاوت که به جای صفحه مسی از میله های مغز فولادی ۱٫۵ متری و با قطر ۱۴ میلیمتر و با روکش مس استفاده می نمائیم.

روش اجرا کانالی به عمق ۸۰ سانتیمتر و عرض ۴۵ سانتیمتر و طول X حفر می نمائیم طول کانال را به دو روش میتوان تعیین نمود.

  • اندازه گیری مقاومت مخصوص خاک و انجام محاسبات لازم
  •  به روش تجربی که در ادامه شرح داده می شود.
  •  چنانچه سایت دارای دکل خود ایستا می باشد برای حفر کانال از فاصله بین اتاق تجهیزات و دکل و همچنین اطراف دکل استفاده شود .
  • چنانچه دکل روی ساختمان قرارداشته حفاری با در نظر گرفتن اتاق دستگاه و دکل در مسیری که زمین رطوبت بیشتری دارد انجام گیرد.
  • پس از آماده شدن کانال ۲ میله به فاصله ۳متر از یکدیگر در زمین میکوبیم به صورتی که حدود ۱۵ سانتیمتر از میله ها بیرون بمانند سپس ۲میله را با کابل مسی یا کابل برق به هم وصل نموده و با دستگاه ارت سنج مقاومت زمین ایجاد شده را اندازه میگیریم ، چنانچه مقاومت نشان داده شده با دستگاه بالای ۴ اهم بود میله دیگری به فاصله ۳ متر از میله دوم میکوبیم و با اتصال ۳ میله به هم مقاومت زمین ایجاد شده را اندازه گیری می نمائیم .اینکار را تا زمانی که مقاومت اندازه گیری شده به زیر ۴ اهم برسد ادامه می دهیم بعد از آنکه به تعداد کافی میله کوبیده شد سیمی را که به شینه مسی نصب شده در اتاق دستگاه متصل است به تک تک میله ها جوش داده و به سمت دکل میبریم.
  • برای پر نمودن کانال ابتدا با بنتونیت روی سیم مسی را پوشانده (در زمینهایی که رطوبت کافی ندارند) و سپس با خاک سرند شده کشاورزی یا خاک نرم کانال را پر می نمائیم.
  • مقاومت زمین اجرا شده را اندازه گیری نموده و ثبت مینمائیم ( بعد ازپر کردن کانال مقاومت زمین اندازه گیری شده کاهش خواهد داشت و باید کمتر از ۳ اهم باشد).

نکته : در مناطق سردسیر عمق کانال حفاری شده و بطور کلی مسیر عبور کابل مسی خیلی مهم می باشد و نباید در معرض یخبندان قرار گیرد. تاثیر کاهش درجه حرارت بر افزایش مقاومت سیستم زمین به شرح زیر می باشد.

سایر روش ها

روش های دیگر در مناطق کوهستانی و سنگلاخی و مکانهای خاص کاربرد دارد که بنا به مورد با بازدید از محل و اندازه گیریهای لازم میتواند طرح مناسب تهیه گردد.

اجرای ارت در ارتفاعات

ارتفاعات کشور را با توجه به نوع زمین و خاک میتوان به سه دسته تقسیم کرد.

  1. ارتفاعات خاکی که امکان حفاری و کوبیدن میله مغز فولادی در آنها وجود دارد.
  2. ارتفاعات سنگلاخی که امکان حفاری عمیق در آنها وجود ندارد ولی میتوان شیار ایجاد کرد.
  3. ارتفاعات صخره ای

برای حالت اول : به یکی از روش های حفر چاه یا کوبیدن ROD میتوان سیستم ارت را اجرا نمود.

در حالت دوم شیارهایی بصورت ستاره و پنجه ای ایجاد نموده و تسمه مسی را در داخل شیار ها خوابانده و برای کاهش مقاومت روی تسمه را با مخلوط کردن خاک ان را بپوشانید

نکته : کلیه اتصالات در زیر خاک باید به یکدیگر جوش داده شود .

روش اول:
در زمینهای صخره ای که امکان حفاری وجود ندارد با مصالح ساختمانی کانال ساخته، تسمه مسی بخوابانید و با بیونیت پرکنید . طول کانال یا کانالها باید به اندازه ای باشد که مقاومت اندازه گیری شده زیر ۳ اهم گردد. برای گرفتن نتیجه خوبی میبایستی داخل کانال بصورت مصنوعی دائما مرطوب نگهداشته شود.

روش دوم:

روش شبکه ای است بدین صورت که ابتدا شبکه شطرنجی با سیم مسی بطوریکه نقاط اتصال به هم جوش داده شده درست کرده سپس با مصالح ساختمانی آنرا در زمین با بنتونیت به ارتفاع ۴۰cm بطوریکه ابتدا ۲۰cm بنتونیت ریخته سپس شبکه ساخته شده را قرار داده و روی آنرا هم تا ۲۰cm با بنتونیت می پوشانیم و انشعابهای لازم جهت دکل و سایت ونقاط دیگر از آن گرفته میشود متغییر های x و y به میزان مقاومت خوانده شده بستگی دارد .

اهداف کلی اجرای سیستم ارتینگ

  1. کارکرد صحیح تجهیزات حفاظتی
  2. مهار جریان های تولیدشده از القـائـات الکتـرو مغناطیسی و تخلیه الکتریسته ساکـن
  3. کاهش ولتاژ گـام و تماس در مواقع بروز اختلاف پتانسیل های خطرناک

حفاظت جان انسان ها و کاربـرد مناسب سیستم های الکتریکی ، الکترونیکی و دیجیتالی