سیستم اعلان حریق

سیستم اعلان حریق چیست و چگونه کار میکند؟

به مجموعه‌ای از قطعات الکترونیکی گفته می‌شود که وظیفه آشکارسازی حریق در اماکن مختلف را بر عهده دارد.

یک سیستم اعلام حریق دارای چند دستگاه است که با یکدیگر کار می کنند و در صورت وجود دود، آتش، منوکسید کربن و سایر شرایط اضطراری آن ها را تشخیص داده و از طریق تجهیزات صوتی و بصری به مردم هشدار می دهند.

این هشدار ها می توانند به صورت اتوماتیک توسط دتکتور های دودی و دتکتور های حرارتی فعال شوند و یا با کمک شستی اعلام حریق، در نقاط مخصوص فعال سازی اعلام حریق، به صورت دستی فعال شوند. هشدار ها می توانند زنگ های موتوردار و یا بوق های قابل نصب بر روی دیوار باشند. آن ها همچنین می توانند بلندگوهایی باشند که از طریق آن ها، هشدار و در ادامه پیام صوتی به منظور تخلیه محل و هشدار دادن به افراد داخل ساختمان به منظور عدم استفاده از آسانسورها پخش شود.

به طور کلی هر سیستم اعلام حریق از بخش های زیر تشکیل شده است:

• دتکتور اعلام حریق
• شستی اعلام حریق
• آژیر اعلام حریق
• کنترل پنل اعلام حریق

 سامانه‌های اعلان حریق به سه گروه زیر تقسیم بندی میشود:

1. آدرس پذیر
2. متعارف
3. بدون سیم یا وایرلس

 

این سامانه‌ها خود به دو گروه خودکار و دستی تقسیم می‌شوند:

در سیستم‌های دستی، شستی اعلام حریق، تنها منبع تشخیص حریق است. در واقع کار تشخیص حریق در این‌گونه سیستم‌ها فقط به انسان سپرده شده‌است و در مکان‌هایی که انسان حضور ندارد، کاربردی ندارند. بر خلاف این‌گونه سیستم‌ها، سیستم‌های اعلان حریق خودکار، وابستگی کمتری به تشخیص انسان دارند. سیستم‌های خودکار، به دو گروه آدرس‌پذیر، و غیر آدرس‌پذیر تفکیک می‌شوند. در سیستم آدرس‌پذیر، علاوه بر اعلان حریق، محل دقیق وقوع آن نیز مشخص می‌شود در سیستم‌های متعارف چندین حسگر که یک منطقه از ساختمان را پوشش می‌دهند در قالب یک مدار به هم پیوسته و به تابلو کنترل مرکزی وصل می‌شوند پس هر مدار نماینده یک منطقه است .

تمام گروه‏ های فوق دارای تجهیزات مشترک هستند با این تفاوت که امکانات متفاوتی ارایه می‏دهند. تجهیزات مشترک که در هر سه گروه قابل استفاده می‏باشند عبارتند از:

1. آشکارسازها
2. شستی
3. آژیر و زنگ
4. چراغ های چشمک زن و نشان دهنده
5. مرکز کنترل
6. باتری

آشکارسازها:

• دتکتور دودی (Smoke Detector)
• دتکتور حرارتی (Heat Detector)
• دتکتور شعله ای (Flame Detector)
• دتکتور گازی (Gaz Detector)

 

دتکتور دودی (Smoke Detector)

این نوع از دتکتورها با شناسایی دود موجود در محیط، هشدارهای لازم را به پنل کنترل مرکزی ارسال نموده و اعلام هشدار می نماید. از موارد مصرف این دتکتورها در اتاق خواب، راهروها، مسجد، فروشگاه، اتاق برق، هتل، بیمارستان، دفاتر کار، کتابخانه و … استفاده نمود اما در محیط هایی با آلودگی و رطوبت زیاد مانند: آشپزخانه، پارکینگ و … کاربردی نداشته و قابل استفاده نمی باشند.

خود دتکتورهای دودی به چهار نوع تقسیم میشود:

1. یونیزاسیون
2. فتوالکتریک
3. بیم دتکتور
4. دودی مکشی ( استنشاقی )

 

دتکتور حرارتی (Heat Detector)

دتکتورهای حرارتی به راحتی قدرت تشخیص حریق را ندارند، زیرا به میزان افزایش دما و حرارت حساس هستند. دتکتور حرارتی در صورت افزایش دما اعلام هشدار میدهد. این نوع دتکتور با توجه به قیمت ارزان دارای پایداری و قابلیت اطمینان بالا است. از این دتکتور بیشتر در مکان هایی استفاده میشوند که دارای حرارت ثابت می باشند، مانند اتاق های کوچک، آشپزخانه ها، پارکینگ و … مورد استفاده قرار می گیرد.

دکتور حرارتی نیز دو نوع میباشد :

1. دتکتور حرارتی افزایشی (Rate Of Rise Heat Detector-RoR)
2. دتکتور حرارتی ثابت (Fixed Temperature Heat Detector – Fix)

 

 

دتکتور دودی و حرارتی مرکب (Multi Sensor Detector)

در این نوع از دتکتورها از دو سنسور دود و حرارت استفاده می شود. دتکتورهای دودی-حرارتی در مکان هایی کاربرد دارد که وقوع آتش سوزی در آنها با دود و حرارت همراه است. مانند: آشپزخانه های متصل به هال با وسعت کم مانند هتل ها. بنابراین جهت فعال شدن آلارم حریق هر دو سنسور باید فعال شوند و یا دما به طور ناگهانی ظرف مدت ۲۰ ثانیه افزایش یابد.

 

دتکتور شعله ای (Flame Detector)

این نوع دتکتور در مکان هایی استفاده میشود که احتمال وقوع آتش سوزی در آن زیاد است. این دتکتور با تشخیص اشعه مادون قرمز (IR) یا ماورای بنفش (UV) و یا ترکیبی نسبت به شعله حساس می باشد. سرعت عمل دتکتور شعله ای از دتکتور دودی و حرارتی بیشتر است.

از این دتکتور در محیط های باز و سقف های بلند مانند: انبارها، سوله ها ، آشیانه های هواپیمایی، اسکله های بارگیری سوخت، محیط های باز صنعتی و همچنین در مواردی مانند سوخت های نفتی که شعله آتش زودتر از دود و حرارت ظاهر می شود، مناسب می باشد.

از معایب دتکتورهای شعله ای میتوان میدان دید محدود، قیمت بالا، نگهداری دشوار و نیاز به میدان دید بدون مانع نام برد.

دتکتورهای شعله ای به ۳ دسته تقسیم می شوند:

1. دتکتور شعله ای مادون قرمز (IR)
2. دتکتور شعله ای ماورای بنفش (UV)
3. دتکتورهای شعله ای ترکیبی (IR/UV)

 

دتکتور گازی (Gaz Detector) 

این دتکتور نسبت به گازهای حاصل از حریق ( کربن مونوکسید، کربن دی اکسید، بخار و …) حساسیت نشان میدهد. دتکتورهای گازی پیشرفته می توانند در صورت تشخیص نشتی گاز، فرمان قطع شدن شیر گاز را صادر و مسیر گاز را ببندند.
از جمله معایب این دتکتور شامل: از این دتکتورها نمی توان در مکان هایی که در آنها به طور معمولی گاز کربن دی اکسید و گاز کربن مونوکسید وجود دارد استفاده نمود. احتمال گزارش هشدار غلط در آنها بالا است و قیمت بالایی دارند.

 

مواردی که برای نصب دتکتور اعلام حریق باید رعایت شود:

نصب دتکتورها در شرایط مختلف و نوع دتکتورها متفاوت است. بطور مثال محل نصب دتکتور دودی نباید در مجاورات و یا نزدیکی جریان هوا قرار گیرد. نصب دتکتور دودی، در مکان هایی با ارتفاع حداکثر ۱۰٫۵ متر انجام میگیرد. در غیر اینصورت دتکتور عملکرد درستی نخواهد داشت و درصد خطا در آن افزایش می یابد.

ارتفاع نصب و سطح پوشش دتکتور دودی:

با افزایش ارتفاع نصب دتکتور، سطح پوشش دتکتور افزایش یافته ولی حساسیت پاسخ دهی حریق کاهش می یابد. بیشترین فاصله سطح پوشش دتکتور ۱۰۰ متر مربع می باشد و بیشترین فاصله هر نقطه از دتکتور بین ۷٫۵- ۶٫۵ متر و فاصله دو دتکتور ۱۵- ۱۰٫۶ متر بر حسب مکان و آرایش نصب می باشد.

ارتفاع نصب و سطح پوشش دتکتور حرارتی:

با افزایش ارتفاع شدت حرارت کاهش می یابد، اما محدودیت ارتفاع در دتکتور دودی بیشتر از حرارتی است. دتکتورهای حرارتی حداقل باید ۵۰ میلیمتر از سقف فاصله داشته باشند. سطح پوشش دتکتور حرارتی حداکثر ۵۰ مترمربع می باشد، بنابراین سطح پوشش دتکتور حرارتی کمتر از دودی است. بیشترین فاصله دتکتور از هر نقطه بین ۵-۳ متر و فاصله دو دتکتور از یکدیگر ۱۰- ۶ متر می باشد. در راهروها فاصله بین آشکارسازها از ۱۳- ۶ متر قابل افزایش می باشد.

شستی اعلام حریق

یکی از تجهیزات مهم در سیستم اعلان حریق شستی اعلام حریق است که وظیفه فعال کردن سیستم را دارد  بطوریکه با ضربه زدن به شستی توسط  شخصی که  حریق را مشاهده کرده یا برای به صدا درآمدن آژیرها در مواقع اضطراری کاربرد دارد (مانند نیاز به تخلیه ساختمان).

رنگ استاندارد شستی اعلام حریق قرمز و همچنین دارای چراغ‏های نشانگرLED نیز می‏باشد. با توجه به تنوع تولیدات، مدل‏های دارای آژیر آن نیز وجود دارد.

آژیر و زنگ

آژیر و زنگ تجهیزات شنیداری میباشد که وظیفه آگاه کردن افراد محل حادثه را دارد. برای آشنایی همگان صدای آژیر یک تن tone خاص و استاندارد میباشد که با شنیدن آن فرد متوجه آژیر خطر یا حریق میشود

در کشورهای پیشرفته یک تن (Tone) صدای خاص برای آژیرهای اعلام حریق درتمام ساختمان‏ها به صورت استاندارد رعایت می‏شود. علت آن، آشنایی همگانی و شناخت صدا به عنوان آژیر خطر/ حریق و الزام به ترک ساختمان می‏باشد.

زنگ اخبار نیز وظیفه‏ای مشابه آژیر را دارد و عموما برای مکان‏های خاص استفاده می‏شود.

چراغ‏های چشمک زن و نشان دهنده

تجهیزات بصری مانند تجهیزات شنیداری نقش بسزایی دارد این چراغ‏ها به رنگ قرمز و دارای نور معینی در هنگام چشمک زدن می‏باشد.

از نکات تجهیزات بصری میتوان به موارد زیراشاره کرد :

احتمال وجود افراد ناشنوا در محیط ، از کار افتادن آژیرها و همچنین جهت سهولت در پیدا کردن محل حادثه

مرکز کنترل یا تابلوی مرکزی ( Control Panel) :

تمامی تجهیزات یک سیستم اعلام حریق به یک دستگاه مرکزی یا کنترل پانل از طریق سیم متصل می‏شود.

کنترل پانل وظیفه تغییر ولتاژ، تامین جریان مصرفی و کنترل مقاومت در هر مدار خروجی یا زون را بر عهده دارد. کنترل پانل‏ها بر اساس تعداد مدارهای خروجی یا زون تقسیم‏ بندی می‏شوند. کلیات در مورد همگی یکسان بوده و تنها تعداد خروجی‏ها متفاوت می‏باشد.

در کنترل پانل محلی برای باتری وجود دارد. دستگاه در زمان قطع برق شهر از باتری استفاده و پس از وصل، اتوماتیک آنرا شارژ می‏نماید.

بر روی کنترل پانل نشانگرهای متفاوتی وجود دارد که اعلام حریق را به رنگ قرمز و خطاها یا ایرادات ایجاد شده را به رنگ نارنجی/ زرد نشان می‏دهد.

باتری 

عموما تمام سیستم‏های اعلام حریق با ولتاژ ۲۴ ولت مستقیم کار می‏کنند که وظیفه کاهش و تبدیل آنرا پانل بر عهده دارد. باتری‏های نیکل کادمیوم ۱۲ ولت برای پانل‏ها استفاده می‏گردند؛ که با ترکیب ۲ عدد آنها با یکدیگر و دریافت ۲۴ ولت می‏توان آن را به پانل متصل نمود. حداقل زمان مناسب برای بهره‏ گیری از باتری‏ها در زمان قطع برق شهر ۲۴ ساعت می‏باشد